Een sterfdag

Herman de Coninck in Wikipedia

Vandaag is het tien jaar geleden (al weer tien jaar?) dat Herman de Coninck op straat in Lissabon overleed. Er wordt nogal wat aandacht aan besteed, dus een vergeten dichter is hij niet.

Voor mij is hij vooral de schrijver van dit versje:

Zoals je tegen een ziek dochtertje zegt:
mijn miniatuurmensje, mijn zelfgemaakt
verdrietje, en het helpt niet;
zoals je een hand op haar hete voorhoofdje
legt, zo dun als sneeuw gaat liggen,
en het helpt niet:

zo helpt poëzie.

Toen we zeventien jaar geleden met onze poëziegroep begonnen, was dit het openingsgedicht. Korter en effectiever had de functie van poëzie ook niet kunnen worden aangegeven. De Coninck was er steeds op uit de werkelijkheid te vangen in beelden. Hij wordt wel 'de dichter van het zoals' genoemd. In de vergelijking tussen poëzie en een troostende vaderhand schept hij een magische wereld: zowel de handoplegging als het maken van een vers hebben iets van genezing, bezwering van een pijnlijke werkelijkheid. Puur rationeel gezien richt geen van beide iets uit. Maar in beide zit een niet te benoemen kracht: het helpt niet, maar het werkt wel.

Deze week is een tweede vers van de Coninck veel voor me gaan betekenen:

Hoopje moeder voor mijn voeten op de grond.
Waarom ik vandaag niet ter communie was gegaan.
Omdat ik niet meer geloof, gaf ik te verstaan.
Waarne ze gedurende een minuut viel. Daarbeneden mond:

'Nu zit ik met twee doden.
(De eerste mijn vader, pas)
Mezelf zijn blijkt een radicale methode
om pijn te doen. Later, na een jaar of twee

van valium en nooit meer slapen
vraag ik wat ze voor haar verjaardag wil.
Nog eens naar de mis gaan. Ik hoor me weer nee
zeggen. Ik blijf haar oprapen.

Qua stijl verschilt het van het andere gedicht: er is geen ruimte voor beeldspraak, hier volstaat de beschrijving van de verwarrende werkelijkheid. De instortende relatie tussen een moeder en haar zoon is ook niet meer te helen of bezweren met de magische werking van wat dan ook. Hier gaat het niet om een kinderverdrietje, maar om een blijvende pijn. De deernis waarmee dat is opgeschreven geeft aan de in haar consequentheid harde houding van de zoon toch iets milds. Hier is, om met Dimitri Verhulst te spreken, 'de helaasheid der dingen' in het spel: jammer dat het zo moet gaan, maar het is niet anders.

Die realistische maar milde toon typeert het dichterschap van Herman de Coninck. Hij is er populair door geworden, en zal dat nog wel geruime tijd bliven: zijn poëzie wèrkt.

Er is een website Zo helpt poëzie
Daarop o.a. 13 gedichten van De Coninck